٤٠٨٨

 

✓ مەلا حەسەنی دزڵی (1859 - 1946)

• بۆ چەند دۆستێکی لە دەگاشێخان

پەوکێ چی دنیا شادی و وەشیمەن
بینایی دیدەم عەبدولحەکیمـەن

ئامان و دەخیل بیاوەم پەنە
کیسەی تەماکۆم تۆزش نەمەنە

حەمە کەریم گیان نەتەوەی ئاڵتوون
کۆنە تەڕەوان، وێنەی ئەفلاتوون

حەمە قسەوەش، حەمە زوان وەش
گەورە تەڕەوان، چوار و پەنج و شەش

قلیان بەوێنەی بزڵە هەتیمە
عەرزەش هەن وەلای ئەحمەد ڕەحیمە

ئەر جە هامسایا وێت دزیت کەردەن
یا چنگڵە ڕووکێ، یا گزیت کەردەن

نام وردە دانەی، خەربەنگت هاڕان
نام جە تەماکۆی، بن پەلت ماڕان

یام ساقە زلت هاڕان بە دنگێ
قلیان ماتڵا پەیم کیانە چنگێ

ئەر هیچکام نەبی، گزگلێ هاڕە
بیاونەم پەنە، حاڵەتم فاڕە

قلیان سیاقیر، سینەم تەنوورا
ها شیم وەهەردا، پەی هەشەنوورا

ئیستقبال کەروو جە قۆزەداران
بەش نەفەسێم دا، جە ژحرەماران

سینەم ئاشوفتە، دەروون ناڵەشا
هەناسم گیزەی زەردەواڵەشا

پێچی مێزەرەم، وێنەی کالیارەن
هەیکەلم وێنەی، ئوسا دانیارەن

ئەمانەتیت بۆ، وەختی عەلاجەن
ڕیش و سمێڵم، وڕەی هەلاجەن

ها نەختێش مەنەن بەیا نەسەردا
وا چون قنگڵاشک، بەرۆش وەهەردا

ئارۆ پەنج ڕۆین، قلیانی هاڵی
مژوو تا چەشوو، ژاراوی تاڵی

ژارش تەمام بی، تاڵیش هیچ نەمەن
شیرین بی دلێش، چون شەکەر و قەن

«حەسەن» جە دزڵی، وای سەر ئێڵاخان
هاوارت یاونۆ، بە دەگاشێخان

چون داشێخانی، هەر پەی خواینێ
پەی شێخ و مەڵا، هەر جان فیداینێ

ئافەرینتا بۆ، دەگاشێخانی
گیان فیدای عیلم و دین و ئیمانی

ئیشەڵا وەختێ حەشرەما کەرا
چەنی سولەحا، نامێما بەرا!

حەدیسەن هەر کەس، چەنی کەسێ بۆ
پەی خزمەتی عیلم، پێسە مەسێ بۆ!

ئاخ جا چەن وەشا، پێوە جە مەحشەر
حەشرما کەرۆ، خالقی ئەکبەر!

جا ملمێ بەهەشت پێوە ئیشەڵا
احسنُ الحَیات، تَبارک الله

Kurdish_Poetry

٣٨٨٣

 

✓ مەلا حەسەنی دزڵی

ئەگەر جە غوربەت حاکم بی و پڕزۆر
هەورامان وەشەن وە لوقمەی نینۆر

پووشاکت نمەد، تەوەن پەی باڵش
وەشتەر جە پڵاو و دۆشەکەی تاڵش

جە شەحم و لەحم و جە گەشت و سەیران
هیچش کەم نیا شیماڵی ئێران

مەشرق و مەغرب، جنووب و شیمال
سەراسەر مڵکوو خوای لایەزال

مامەڵە کەروو، چەنی هەورامان
مەفاڕووشەوە، بە هەزار قورئان

مەر جە باقینە بەهەشتیچ بەروو
ئا وەختە دڵوو وێم ڕەزا کەروو

Kurdish_Poetry

٣٣٣٠

 

✓ هەژار

• پێخۆرێ لە چێشتی مجێور

حوزنی لە کوردایەتیدا سووتابوو. زۆر گفتولفتخۆش و ئاگادار بوو. پیاو حەزی دەکرد هەر گوێی بۆ ڕادێری. ڕۆژێک گوتی بەداخەوە کورد چونکە هەمیشە ژێرچەپۆکە بووین، شاعیر و نووسەر و گاڵتەچیمان تێدا هەڵنەکەوتووە؛ کە گەپ و گاڵتەش بەشێکی بچووکە لە ئەدەبیاتدا. من باسی «مەلا حەسەنی دزڵی»ـم بۆ کرد. کە زۆر گاڵتەچی بووە و بەداخەوە لەبرسان مردووە. نموونەی کردەی ئەو پیاوەی لێ خواستم. شیعرێکم بۆ خوێندەوە کە لە «مەریوان»ـەوە بۆ فەقێیەکی برادەری خۆی بەناوی "حەمەدەمین هەمەوەندی" بۆ شاری سابڵاغی نووسیوە. من وەک عادەتمە لە خوێندنەوەی شیعری لەبەردا، چاو لەسەر یەک دادەنێم. لەو ناوەدا چاوم هەڵێنا ئەو پیرە ڕیشسپییە بە دەستوپێ سەمای دەکرد. گوتی پیاوێ دەنێرم کە بەدووی نووسراوەی ئەو پیاوەدا بگەڕێ و لە ڕۆژنامەی دەنگی گیتیی تازەدا بڵاوی دەکەمەوە؛ کە بەداخەوە مەرگ ڕێگەی نەدا.

ای عازم ساوجبلاغ! عرض سلام اين حزين
برخوان برای آن که نامش در دهانم انگبين

چابک هموندی كه او، در وقت غارت بارها
بركنده بزها پوست را، درويش‌ها را پوستين

از نام او پرسی اگر، احمد امين اسمش بود
اول محمد آمده، آخر نقيض لا امين

باری اگر مرسوله‌‌ای ننوشت سوی اين طرف
منعش نباشد ز آن مكان، گر غافل است از ما چنين

شهر سيه‌چشمان وی همچون غزالان ختن
تعطير ناف دلبرش چون نافه‌ی آهوی چين 

پيكان مژگان سيه، بر سينه‌ی هركس زنند
فواره‌اش بالا رود، تا آسمان هفتمين 

به‌رخۆله‌، دوو شحمه‌، تاقانه‌، فی بلده‌
قتاله‌ بالغمزه‌، با آن دو چشم نرگسین

آتش به جان‌ها افگنند، وقتی كه چون كبک دری
آيند بیرون از حمام با آن خدود آتشين 

پيشمينه‌پوش اطلسی، زنگاريان طاوسی
جنبيدن دسمالشان گه بر یسار و گه يمين 

لو عانق الانسان بالبنت التی من قربكم
صادر شود بی‌اختيار، از وی رياح فا و سين

درويش‌های كوڵكنين، ڕيش نێری و زوڕنا كه‌پۆ
سه‌رچۆله‌كه‌ی، گونكووله‌كه، مانند جامووس بطين 

ببينند چون آن لعبتان، چون ديوشان در بر كشند
با بۆڵه‌بۆڵە و فيشەفيش، با لرفەلرف و ئاخنين

Kurdish_Poetry

٢٩٦٧

 

✓ مەلا حەسەنی دزڵی

کەسایەتیی ناودار و خواناس و شاعیر مەلا حەسەنی دزڵی ماوەیەک لە وڵاتی میسر لە زانکۆی ئەزهەر مامۆسا دەبێ و دواتر دەگەڕێتەوە بۆ کوردستان و لە گوندی دزڵی نیشتەجێ دەبێ. لەم کاتەدا کە دەگەڕێتەوە تووشی هەژاری و نەدارییەکی زۆر دەبێتەوە. هەر لەم کاتەدا حاکمی هەڵەبجە کە کەسێکی ئینگلیسی دەبێ دەنێرێ بەدوایدا تا بیکا بە سەرنووسەری تایبەتی خۆی و وانەبێژ و قازیی مەحکەمەی هەڵبجە؛ بەڵام کاتێ دەگاتە هەڵەبجە، ئەبینێ کە کابرا سەگێکی لە باوشدایە و قسە لەگەڵ مەلا حەسەندا دەکات. مەلا حەسەنی دزڵیش ئەمەی پێ ناخۆش دەبێت و هەموو ئەو پۆستان ڕەد دەکاتەوە و بەم شیعرە وڵامی دەداتەوە:

سەر وەک مەسینە سەگ لەسەر سینە
"الخبیثاتُ لِلخبیثین"ـە

ئاخر کام ئینسان دەسەبرای سەگە
ڕەفێقی تانجیم پێ ناشیرینە

هەر کەسێ سەگی کرد بە هاوخوانی
ئەوە نۆکەری ئینگلیسینە

قودرەت و سەروەت جاھ و جەلالات
پێشکەش بەوانەی پێیان شیرینە

سەد تف و لەحنەت لە قوربان قوربان
لە ئاغا فەرمووی یەکجارم قینە

خۆم زەلیل ناکەم بۆ فلس و دینار
ئەویش لە سایەی عیززەتی دینە

پێم خۆشە نانی جۆڕەشی عەباڵ
دۆینەی خەجیجە و فاتە و جەمینە

کاڵا و کڵاشی ساختەی هەورامان
نایدەم بە قۆنرەی چەرمی مەکینە

ئیسلام و عیززەت عیلم و کەرامەت
کورد و شەرافەت ڕەسمی دێرینە

هەیهوو چەن دوورین من و نۆکەری
ئەمەش هەر جۆرێ کاسەلێسینە

سەلام سەییدی ویرمەنە دینار
خوویەکی پیس و زۆر ناشیرینە

ناکەومە پینەی درۆی ئاغایان
کەوش و کراسی خۆم ئەکەم پینە

ئاخر من قورئان وا لەسەر سینەم
"الطّیِّباتُ للطّیّبین"ـە

من هەڵۆی لووتکەی بەرزی داڵانیم
هەرگیز وەک قاڵاو ناکەومە چینە

«حەسەن» بۆ مەقام نۆکەری ناکا
سەد جار ڕیامە ئەو جۆرە ژینە

© WWW.Telegram.Me/Kurdish_Poetry

٢٨٠٧

 

✓ مەلا حەسەنی دزڵی

تَبیرُ إِذا هەڵوەستُ دەستی بِچاکِکُم
وَ قَوْلي: هەتیو دۆڵکانە بێ نانە با نەمری

لِمَنْ أَدماعُكُم أَجْراً، مِنَ الدَّرْدِ ئەشقەمە
نگفتی: درس، برتر؟ گفتمت: خود دانی، با بمری

دە بێ سەر ڕەئسی ئیبهام و تەماشای گردی گێتی کە
لە أکلی کووکەگاڵینە و پوە، خەمباری بُوالکِتری

هاوار و هەرا و هوریاتە، بُوالأَخْباز و برسیسک
بە صَيْحەی ئانی جُعْنا یا بە برسیمە دەبێ بچڕی

فەلەک ئاوێکی بۆ ڕشتین ئەبێ برسی و کز و کوێر بین
أحامِر و أکالِب شحم و لحم و تۆیش ئەبێ بقڕی

وەکوو من زيکری گێتە و ویردی چای سەرفی عيلمی کە
وەگەرنە ڕیحی ئەمعا و ئەوارگ زیاد ئەکا و ئەتڕی

بە کام دەستوورە و کام یاسا عەوالیم ڕووت و برسی بن
لە هەر بوالعِلم و بوالزّانین دەپرسم قالَ: لاأدري

«حەسەن» ڕۆژێ ئەبێ عالم ببێتە ساحیبی عالەم
أولوالأزوار، أولوالأسوار، أولوالدّينار، ئەبێ بمری

ئەگەر ڕۆژێ عیلم جێگای "اولول" بگرێتەوە کاکە
کەر و بل باوی نامێنێ وەکوو کۆلارە هەڵدەفڕی

© WWW.Telegram.Me/Kurdish_Poetry

٢٨٠٦

 

✓ مەلا حەسەنی دزڵی

یا شێخی سەروەر، یا مەردی مەیدان
یا شۆر و شەرەف پیر و مریدان

یا ئومێدی کورد، یا شای هەژاران
ڕۆشنی ئوجاخ ئێل و تەباران

چی بێژم لە وەسف بوزرگەواریت
لە ڕەنج و ئازار، لە دەردی کاریت

گیانفیدای خەڵک و ڕێنمای ئینسان
شەمعی سووتاوی ڕێگەی کوردستان

خواردن و خەوتن، ئاهەنگ و شادی
فیدات کرد بەخشیت لە ڕێی ئازادی

بووی بە دەلیل و حوججەتی خوا
بۆ ئێمەی هەژار بوویتە ڕێنوما

لایغیِّرُ گفتەی خوایە
بەبێ تۆ دەعوای کورد ناڕەوایە

تۆ سابتت کرد کوردیش ئینسانە
وەکوو ئەم خەڵکە خەڵکی جیهانە

مەلیکی ئەوێ وەک مێلوورە و هەنگ
هەر کەس ئیژێ نا سەری دا لە سەنگ

بۆ کورد گڵۆڵەی بەختی تێکەڵ بوو
تێکاڵاو پژا و سەروژێرۆ بوو

تف لە کەمتیار بەریتانیا
سەدهەزار لەعنەت لە کەبیری وا

ساڵانی ساڵە ئێمەی بێچارە
هەر پێمان ئێژن حەوشەتان لارە

خوا بە خواییت لە تەواو جیهان
نموونەی کوردت نەبووە لە دەوران

کام سیفەتی چاک، کام خوو پەسەندە
کورد لە شەرەفدا چەند هەزار چەندە

با نەڵێن هات و ژیا و پاشان مرد
کورد بۆ ئازادی کارێکی نەکرد

تۆ سابتت کرد بۆ هەموو جیهان
گیانت فیدا کرد لە ڕێی کوردستان

سەرت بەرز کردین خوا سەربەرزت کا
گەردەن ئازا بی لە هەردوو دنیا

مەحموود فەرموویە بەو سینە و سۆزی
«حەسەن» ئیمڕۆمان نەبوو، با سۆزی

بەش خوا زووزوو مەحموود بنێرێ
حاڵێ تر بەسەر کوردانا بێرێ

ئەم مەحموود نەبوو، بەڵکوو ئەو موحموو
خوا گەورەترە لە سوڵتان مەحموو

تا بەڵکوو ئێمەیش بگەینە ئاوات
بێژین بە دیدار موحەممەد سەڵەوات

© WWW.Telegram.Me/Kurdish_Poetry

٢٦٦١

 

✓ مەلا حەسەنی دزڵی

ئەگەر جە غوربەت حاکم بی و پڕزۆر
ھەورامان وەشەن وە لوقمەی نینۆر

پووشاکت نمەد، تەوەن پەی باڵش
وەشتەر جە پڵاو و دۆشەکەی "تاڵش"

جە شەحم و لەحم و جە گەشت و سەیران
ھیچش کەم نیا شیماڵی "ئێران"

مەشرق و مەغریب، جنووب و شیمال
سەراسەر مڵکو خوای لایەزال

مامەڵە کەروو، چەنی ھەورامان
مەفاڕووشەوە، بە ھەزار قورئان

مەر جە باقینە بەھەشتیچ بەروو
ئا وەختە دڵوو وێم ڕەزا کەروو

© WWW.Telegram.Me/Kurdish_Poetry

٢٤٤٦

 

✓ مەلا حەسەنی دزڵی

دەمێکە من لە دووریی تۆ ئەناڵم
مەگەر ھەر گەوری بێدین بێ بە حاڵم

فُؤادي عِنْدَکَ یا نُورَ عَیْنی
لەلای تۆیە ھەموو فکر و خەیاڵم

فَأَنتَ غافِلٌ عَنْ فِراقی
وەلێ من بۆ گوڵم ئاشوفتەحاڵم

وَ کُنْتَ غَفَلْتَ عَنْ فِراقی
ئەمن سووتاوی تۆم و تەنزوخاڵم

لِقَوْلی إنْ تَصَدَّعْتَ عَزِیزِی
لە دووریی تۆ نەماوە کەیف و حاڵم

وَ لا تُبْعِدْ وَ لا تَقْطَعْ جَناحی
ئيتر لێم دوور مەبە مەشکێنە باڵم

تَرَحَّمْ لی فَإِنّی مُسْتَحِقٌّ
لەڕێی خوادا بکە ڕەحمێ بە حاڵم

حَرَقْتُ مِنْ فِراقِکْ فَاعْطِنِي الماء
دەمێکە مونتەزیر ئاوی زوڵاڵم

تَسَمَّعْ صَیْحَتی یَوْماً وَ لَیْلاً
ببیستە تۆ چریکە و ناڵەناڵم

فَعَقْلِی ڕاحَ بَعْدَکْ یا حَبِیبِی
کە تۆ ڕۆیی نەما عەقڵ و خەیاڵم

فَأَرْجُو وَصْلَکَ بَعْدَ الْمَماتِ
لە قەبریشدا بەئومیدی ویساڵم

© WWW.Telegram.Me/Kurdish_Poetry

٢٤٤٥

 

✓ مەلا حەسەنی دزڵی

بەچکەی فەرەنجی و ڕۆڵەی ھەورامی
بەچکەی فەرەنجی و ڕۆڵەی ھەورامی

ئەقڵم ھاتە بەر چاوم کردەوە
کە زەمانەم دی ڕۆژە یا شەوە

سوێنێکم خواردووە بە ڕۆحی باوام
بە گۆڕی نەنکم بە ڕۆڵەی ساوام

تا بۆ بەرامەی شەوبۆ و وەرکەمەر
تا سوورھەراڵە سەر تێرێتە دەر

تا دەنگی ژەرەژ پیقەی نەچیری
تا قسەی خۆشی پیرێکی ژیری

تا بەڕوو مابێ لە ھەورامانا
تا شەماڵ بدا بە کۆساڵانا

تا بەڕەزایەک با بیشەکێنێ
ھەتا ڕێواسێ چووزە دەربێنێ

فەرەنجیشڕێ چۆخەدڕاوێ
کڵاشەچەکێ پشتێنبڕاوێ

شەرتە ھەورامان بەجێ نەھێڵم
مەگەر ئەو ساتە کە بەجێی دێڵم

© WWW.Telegram.Me/Kurdish_Poetry

٢٣٣٣

 

✓ مەلا حەسەنی دزڵی

شاعیر ئەم شیعرەی لە وڵامی نامەیەکی دەسەڵاتدارێکدا نووسیوە.

سەر وەک مەسینە سەگ لەسەر سینە
[الخبیثاتُ لِلخبیثین]ـە

ئاخر کام ئینسان دەسەبرای سەگە
ڕەفێقی تانجیم پێ ناشیرینە

ھەر کەسێ سەگی کرد بە ھاوخوانی
ئەوە نۆکەری ئینگلیسینە

قودرەت و سەروەت جاهـ و جەلالات
پێشکەش بەوانەی پێیان شیرینە

سەد تف و لەحنەت لە قوربان قوربان
لە ئاغا فەرمووی یەکجارم قینە

خۆم زەلیل ناکەم بۆ فلس و دینار
ئەویش لە سایەی عیززەتی دینە

پێم خۆشە نانی جۆڕەشی عەباڵ
دۆینەی خەجیجە و فاتە و جەمینە

کاڵە و کڵاشی ساختەی ھەورامان
نایدەم بە قۆنرەی چەرمی مەکینە

ئیسلام و عیززەت عیلم و کەرامەت
کورد و شەرافەت ڕەسمی دێرینە

ھەیهوو چەن دوورین من و نۆکەری
ئەمەش ھەر جۆرێ کاسەلێسینە

سەلام سەییدی ویرمەنە دینار
خوویەکی پیس و زۆر ناشیرینە

ناکەومە پینەی درۆی ئاغایان
کەوش و کراسی خۆم ئەکەم پینە

ئاخر من قورئان وا لەسەر سینەم
[الطّیِّباتُ للطّیّبین]ـە

من ھەڵۆی لووتکەی بەرزی داڵانیم
ھەرگیز وەک قاڵاو ناکەومە چینە

[حەسەن] بۆ مەقام نۆکەری ناکا
سەد جار ڕیامە ئەو جۆرە ژینە

© WWW.Telegram.Me/Kurdish_Poetry